ศาสตร์แห่งการตีความและการประยุกต์ในสังคมไทย

บทคัดย่อ

บทความนี้ต้องการเสนอความเข้าใจพื้นฐานเกี่ยวกับศาสตร์แห่งการตีความ (hermeneutics) ซึ่งเป็นทั้งปรัชญาและวิธีวิทยาที่มีความสำคัญในการเข้าใจชีวิต สังคม โลก อดีตและปัจจุบัน เป็นฐานคิดเพื่อการกำหนดอนาคต ด้วยวิสัยทัศน์ที่อยู่บนความเป็นจริง ซึ่งล้วนแต่มีปัจจัยที่เกี่ยวข้องที่เป็นบริบท  ศาสตร์แห่งการตีความมีความสำคัญอย่างยิ่งสำหรับการวิจัยทางมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ ซึ่งไม่ได้ตั้งคำถามเพียงว่าอะไรเป็นอะไร ในลักษณะเป็นการบรรยาย (descriptive) หรืออธิบาย (explain) แต่เป็นการตีความ (interpret) เป็นการตั้งคำถามและหาคำตอบว่า “ทำไม” จึงจะเข้าใจส่วนอื่น ๆ โดยเฉพาะ “อย่างไร” เป็นกระบวนการเข้าถึงความหมายลึกกว่าพื้นผิว ซึ่งไม่ได้ใช้แต่เพียง “เหตุผล” เท่านั้น แต่ ใช้ “ความรู้สึกนึกคิด” องค์รวมของคน และเข้าใจทั้งองคาพยพ ซึ่งเป็นอะไรมากกว่าทุกส่วนประกอบรวมกัน จุดอ่อนของงานวิจัยทั่วไปในเมืองไทย คือ ขาดกรอบมโนทัศน์ (conceptual framework) ซึ่งมีสาเหตุมาจากไม่มีฐานคิดทางปรัชญาที่หนักแน่นชัดเจน ซึ่งทำให้วิธีวิทยาวิจัยหละหลวมไปด้วยนับเป็นจุดอ่อนของวงการศึกษาไทยในทุกระดับ โดยเฉพาะการวางรากฐานตั้งแต่ประถม มัธยม และอุดมศึกษา เห็นข้อจำกัดนี้มากที่สุดในวิทยานิพนธ์ระดับปริญญาโทและปริญญาเอก ที่มักเน้นแต่ “รูปแบบ” ซึ่งแม้แต่ชื่อก็มักเริ่มด้วยคำนี้ ทำให้ละเลย “เนื้อหาและกระบวนการ” ซึ่งต้องมีเครื่องมือหรือคอนแซปต์ที่ดี เหมือนการสร้างบ้านหลังใหญ่จะมีเพียงค้อนกับเลื่อยคงไม่พอ ต้องมีเครื่องมืออื่น ๆ เช่นเดียวกับงานวิจัยที่ต้องมีคอนแซปต์จำนวนมาก เพื่อกำหนด “กรอบ เกณฑ์ ตัวชี้วัด” ได้อย่างเหมาะสม ทำให้ไปถึงผลลัพธ์ที่ต้องการ ได้ข้อสรุปที่สังเคราะห์เป็นแนวคิดใหม่ หรือมุมมองใหม่ได้