วิเคราะห์หลักพุทธธรรมเกี่ยวกับสิทธิและเสรีภาพ ของมนุษย์ในพระพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

บทความนี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ ได้แก่ 1) เพื่อศึกษาหลักพุทธธรรมที่เกี่ยวข้องกับความเป็นมนุษย์ในพระพุทธศาสนาเถรวาท 2) เพื่อศึกษาหลักสิทธิและเสรีภาพของมนุษย์ในปัจจุบัน 3) เพื่อวิเคราะห์หลักพุทธธรรมที่ส่งเสริมสิทธิและเสรีภาพของมนุษย์ในปัจจุบัน งานวิจัยนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ ผลการวิจัยพบว่า พระพุทธศาสนาเถรวาท ส่งเสริมการประพฤติปฏิบัติของมนุษย์ การกระทำทุกอย่างจะต้องเป็นไปอย่างตั้งใจ โดยเฉพาะเจตนาดี การคิดดี พูดดี ทำดี เพราะการทำดี สิ่งที่มนุษย์กระทำได้เองหรือมีเสรีภาพได้เต็มที่ พื้นฐานความคิด ความดี ความชั่ว จึงเป็นสิ่งผลักดันให้มนุษย์มีการใช้เสรีภาพออกไปในที่สุด และการใช้เสรีภาพที่ว่านี้ ก็เป็นสิ่งยืนยันได้ว่า มนุษย์เป็นตัวของตัวเอง และพระพุทธศาสนาเถรวาทก็มองเห็นความสำคัญในข้อนี้และมุ่งเปิดเผยหลักคำสอนที่ส่งเสริมการกระทำได้ด้วยตนเอง หรือเสรีภาพส่วนบุคคลที่เน้นการทำดี เร่งรีบทำดี เพื่อความดี และเพื่อการพัฒนาความดีให้ดียิ่งๆขึ้นไป เสรีภาพขั้นต้นนี้ เป็นการใช้เสรีภาพตามคุณลักษณะ 2 ประการ คือ (1) การใช้เสรีภาพตามแนวเบญจศีล คือ หลักการประพฤติปฏิบัติขั้นพื้นฐานที่ใช้ควบคุมตนเอง (2) การใช้เสรีภาพตามแนวเบญจธรรม คือ หลักการประพฤติปฏิบัติขั้นพื้นฐานที่ใช้ส่งเสริมตนเอง เป็นการกระทำเพื่อตน เพื่อบุคคลอื่นและเพื่อสังคมที่เน้นการสนับสนุน เสรีภาพขั้นกลาง เป็นการส่งเสริมการกระทำที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานแห่งความดี ที่สำคัญการใช้เสรีภาพในข้อนี้ คือการใช้เสรีภาพที่มีจุดกำเนิดที่ตน ส่งเสริมตนเองไปในทางที่ดี ไม่ทำให้ผู้อื่นเดือดร้อน การใช้เสรีภาพขั้นกลางนี้ จึงมีความสำคัญด้านการครองตน ครองคน และครองงาน เป็นจุดเริ่มต้นของการใช้เสรีภาพที่ถูกต้องทางกาย วาจา และใจ เสรีภาพขั้นสูง  เป็นการใช้เสรีภาพที่ไม่ขัดกับความรู้สึกของตนเอง ไม่ขัดต่อความรู้สึกของผู้อื่น เพราะหลักการใช้เสรีภาพขั้นสูงนี้ คือความกลมกลืนกันแบบครบวงจรและเป็นการใช้เสรีภาพที่ตรงจุดมากกว่า การใช้เสรีภาพขั้นสูง เป็นหลักแห่งการกระทำเพื่อตนและบุคคลอื่นรอบทิศทาง