การวิเคราะห์พญาแถนตามแนวคิดเรื่องเทพในทัศนะพุทธปรัชญาเถรวาท

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพญาแถนตามแนวคิดเรื่องเทพในทัศนะพุทธปรัชญาเถรวาท พบว่า พญาแถน เป็นความเชื่อในวิญญาณบรรพบุรุษที่สร้างวัฒนธรรมประเพณี ภูมิปัญญาและคติความเชื่อที่มีความสำคัญต่อวิถีชีวิตของคนไทย และพญาแถนแบ่งเป็น 2 ประเภทตามบทบาท คือ 1) แถนหลวง เป็นเทพผู้สูงสุด เป็นผู้สร้างโลก มนุษย์ และสรรพสิ่ง และ 2) แถนบริวาร เป็นเทพที่ผู้ปฏิบัติหน้าที่ตามคำสั่งของพญาแถน ในทัศนะพุทธปรัชญาเถรวาทได้แบ่งเทพเป็น 3 ประเภท คือ 1) สมมติเทพ เทพโดยสมมติขึ้น 2) อุปปัตติเทพ เทพโดยกำเนิด และ3) วิสุทธิเทพ เทพโดยความบริสุทธิ์ เทพในที่นี้หมายถึงอุปปัตติเทพ ผู้ที่ถือกำเนิดเทวภูมิ ประกอบด้วย เทวโลกชั้นกามาวจรภูมิ 6 ชั้น และพรหมโลก 20 ชั้น มี รูปาวจรภูมิ 16 ชั้นและอรูปาวจรภูมิ 4 ชั้น อุปัตติเทพเกิดขึ้นจากผลของกุศลกรรม มีการรักษาศีลกรรมบถและการเข้าถึงฌานสสมาบัติ ซึ่งพญาแถนตามแนวคิดเรื่องเทพในพุทธปรัชญาเถรวาท สรุปได้ว่า แถนหลวงหรือพญาแถนหมายถึงพระอินทร์ในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ และแถนบริวาร หมายถึง ท้าวจตุโลกบาลทั้ง 4 ในสวรรค์ชั้นจาตุมหาราชิกา ส่วนแถนที่สามารถให้คุณและโทษทั้งในด้านดีและด้านร้ายเทียบได้กับท้าวปรนิมมิตวสวัตดีเทพผู้ปกครองในสวรรค์ชั้นปรนิมมิตวสวัตดี