บทบาทของสัมมาสติในการปรับเปลี่ยนค่านิยม พฤติกรรมการอวดรวยในสังคมบริโภคนิยม
คำสำคัญ:
สัมมาสติ, พฤติกรรมอวดรวย, พุทธจิตวิทยา, สังคมบริโภคนิยม, ทฤษฎีการเปรียบเทียบทางสังคมบทคัดย่อ
การศึกษานี้วิเคราะห์บทบาทของสัมมาสติการปรับเปลี่ยนค่านิยมพฤติกรรมการอวดรวยในสังคมบริโภคนิยม พบว่า ปัญหาหลัก คือผลกระทบจากทฤษฎีการเปรียบเทียบทางสังคมของ Leon Festinger ที่ส่งผลให้ 52% ของผู้ใช้โซเชียลมีเดียรู้สึกกดดันและ 30% ของคนไทยเกิดหนี้เกินตัวจากการบริโภคฟุ่มเฟือย สาเหตุรากเหง้า มาจากการขาดสัมมาสติทำให้ไม่สามารถรู้เท่าทันการเปรียบเทียบทางสังคมและตกเป็นเหยื่อของความต้องการแสดงสถานะ แนวทางแก้ไข คือการฝึกสติปัฏฐาน 4 อย่างเป็นระบบ ประกอบด้วย กายานุปัสสนา (สังเกตร่างกายเพื่อจดจ่อปัจจุบัน), เวทนานุปัสสนา (รับรู้ความรู้สึกโดยไม่ตอบสนองด้วยการบริโภค), จิตตานุปัสสนา (รู้เท่าทันโลภ โกรธ หลง), และธัมมานุปัสสนา (เข้าใจอริยสัจ 4 เพื่อหาทางออกจากทุกข์) ข้อค้นพบสำคัญ คือสัมมาสติสามารถสร้างภูมิคุ้มกันทางจิตใจจากการเปรียบเทียบทางสังคม โดยช่วยให้บุคคลมีความสุขที่ไม่ขึ้นอยู่กับปัจจัยภายนอก ลดการยึดติดภาพลักษณ์ และสามารถอยู่ร่วมกับเทคโนโลยีสมัยใหม่ได้อย่างสมดุลผ่านการปฏิบัติที่บูรณาการทั้งสี่ด้านในชีวิตประจำวัน
เอกสารอ้างอิง
กุลธิดา สิทธิฤาชัย. “ของมันต้องมี” นี่ต้องมีจริงไหม? รู้จัก “Conspicuous Consumption” การจับจ่ายฟุ่มเฟือยเพื่ออวดฐานะทางสังคม. ออนไลน์. https://thematter.co/lifestyle/theory-of-conspicuous-consumption/248014. [13 กันยายน 2568].
ธนารักษ์ สารเถื่อนแก้ว และคณะ. “การใช้สื่อสังคมออนไลน์เพื่อส่งเสริมทักษะการเรียนรู้ของผู้เรียนในยุคดิจิทัล”. Journal of Applied Education. ปีที่ 2 ฉบับที่ 5 (กันยายน-ตุลาคม 2567). 37–44.
พระมหาพิพัฒน์ ปวฑฺฒโน (ท่าดี). “การพัฒนาสังคมในมิติแห่งมรรคมีองค์ 8”. วารสาร เสียงธรรมจากมหายาน. ปีที่ 10 ฉบับที่ 3 (กรกฎาคม–กันยายน 2567). 387–396.
พิทยา พละพลีวัลย์. “จากการบริโภคในฐานะกิจกรรม...สู่วัฒนธรรมบริโภค ในฐานะทฤษฎี”. วารสารศาสตร์. ปีที่ 12 ฉบับที่ 3 (กันยายน–ธันวาคม 2562). 106–141.
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ. ปยุตฺโต). ดุลยภาพ: สาระแห่งสุขภาพและความสมบูรณ์. พิมพ์ครั้งที่ 10. กรุงเทพฯ: ผลิธัมม์, 2562.
สุวัฒนพงษ์ ร่มศร. “การบริโภคนิยมกับการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตของคนเมืองในยุคดิจิทัล”. วารสารกว๊านพะเยา. ปีที่ 2 ฉบับที่ 2 (มีนาคม–เมษายน 2568). 24–35.
Bradley, L., Bret Hendricks, and Peggy P. Whiting. “Wills”. In the Family Journal, Vol. 24 No. 3 (2002). 283–299.
Deloitte. The Deloitte Global 2021 Millennial and Gen Z survey. ออนไลน์. https://www.fm-house.com/wp-content/uploads/2021/07/The-Deloitte-Global-2021Millennial-an-Gen-Z-Survey.pdf. [1 June 2025].
Fardouly, J., P. C. Diedrichs, L. R. Vartanian, and E. Halliwell. “Social comparisons on social media: The impact of Facebook on young women’s body image concerns and mood”. Body Image. Vol. 13 (2015). 38–45.
Festinger, L. “A theory of social comparison processes”. Human Relations. Vol. 7 No. 2 (1954). 117–140.
Ghosh, A., and P. K. Korgaonkar. “Consumer behavior in social media: The impact of social media on consumer stress and consumption”. Journal of Consumer Research. Vol. 47 No. 5 (2020). 763–786.
Kabat-Zinn, J. Full catastrophe living: Using the wisdom of your body and mind to face stress, pain, and illness. New York: Bantam Books, 1990.
Suls, J., R. Martin, and L. Wheeler. “Social comparison: Why, with whom, and with what effect”. Current Directions in Psychological Science. Vol. 22 No. 6 (2013). 254–258.
Veblen, T. The theory of the leisure class. New York: Macmillan, 1899.
