กระบวนการฟื้นคืนพลังใจจากความสูญเสียในบริบท พุทธจิตวิทยา: กรณีศึกษานางปฏาจาราในพระไตรปิฎก
คำสำคัญ:
นางปฏาจารา, ความสูญเสีย, พุทธจิตวิทยา, การฟื้นคืนพลังใจ, อริยสัจ4, ไตรลักษณ์บทคัดย่อ
บทความนี้มุ่งวิเคราะห์แนวคิดและกระบวนการฟื้นคืนพลังใจจากความสูญเสียของนางปฏาจาราในบริบทของพุทธจิตวิทยา โดยใช้วิธีการศึกษาและการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา เพื่อทำความเข้าใจถึงกลไกภายในจิตใจที่นำไปสู่การเปลี่ยนแปลงจากภาวะความทุกข์อันลึกซึ้ง สู่การตื่นรู้และบรรลุธรรมในระดับสูงโดยพบว่า นางปฏาจาราประสบความสูญเสียอย่างต่อเนื่อง ทั้งเสียบิดา มารดา สามี และบุตร ซึ่งส่งผลกระทบต่อจิตใจขั้นรุนแรงจนเสียสติ อย่างไรก็ตาม เมื่อได้รับฟังธรรมจากพระพุทธเจ้า เธอสามารถตระหนักถึงความจริงของชีวิตตามหลักไตรลักษณ์ และเกิดปัญญารู้แจ้งในอริยสัจ 4 อันนำไปสู่การบรรลุอรหัตผล กระบวนการภายในนี้สอดคล้องกับแนวคิดพุทธจิตวิทยา โดยเฉพาะการรู้เท่าทันทุกข์ การละวางอุปาทาน และการพัฒนาจิตสู่ความหลุดพ้น
เอกสารอ้างอิง
พระมหาบุญเลิศ ธมฺมทสฺสี. “การวิเคราะห์รูปแบบการเยียวยาความโศกเศร้าในพระพุทธศาสนาเถรวาท: กรณีศึกษานางปฏาจารา”. วารสารพุทธศาสน์ศึกษา. ปีที่ 25 ฉบับที่ 2 (2561). 85–102.
มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, 2539.
____. ขุททกนิกาย ธรรมบทอรรถกถา ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, 2556.
____. ขุททกนิกาย ปรมัตถทีปนี เถรีคาถาอรรถกถา ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, 2556.
วิจิตรา วิเชียรชม. “กระบวนการเปลี่ยนผ่านจากความทุกข์สู่ปัญญา: บทเรียนจากประสบการณ์ของพระสาวิกาในพระพุทธศาสนา”. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์. ปีที่ 40 ฉบับที่ 3 (2562). 178–196.
สุภาพร ประดับสมุทร. “การเยียวยาความโศกเศร้าจากการสูญเสีย: การศึกษาเปรียบเทียบแนวคิดทางพุทธศาสนากับทฤษฎีจิตวิทยาตะวันตก”. วารสารพุทธศาสตร์ศึกษา. ปีที่ 11 ฉบับที่ 1 (2563). 122–137.
องค์การอนามัยโลก. Depression. ออนไลน์. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression. [20 พฤษภาคม 2025].
Abraham H. Maslow. The Farther Reaches of Human Nature. (New York: Viking Press, 1971).
Carl Rogers and Richard Farson. Active Listening. (Chicago: Industrial Relations Center, University of Chicago, 1957).
Daniel Goleman. Destructive Emotions: A Scientific Dialogue with the Dalai Lama. (New York: Bantam, 2003).
Elisabeth Kübler-Ross. On Death and Dying. (New York: Scribner, 1969).
Eric L. Garland et al. “State Mindfulness during Meditation Predicts Enhanced Cognitive Reappraisal”. Mindfulness. Vol. 6 No. 2 (2015). 234–242.
Henepola Gunaratana. Mindfulness in Plain English. (Boston: Wisdom Publications, 2002).
Irvin D. Yalom. Existential Psychotherapy. (New York: Basic Books, 1980).
J. William Worden. Grief Counseling and Grief Therapy: A Handbook for the Mental Health Practitioner. 4th ed. (New York: Springer Publishing, 2009).
Michael White and David Epston. Narrative Means to Therapeutic Ends. (New York: Norton, 1990).
M. Katherine Shear. “Grief and Mourning Gone Awry: Pathway and Course of Complicated Grief”. Dialogues in Clinical Neuroscience. Vol. 14 No. 2 (2012). 119–128
Paul Gilbert. The Compassionate Mind. (London: Constable & Robinson, 2009).
Richard G. Tedeschi and Lawrence G. Calhoun. “Posttraumatic Growth: Conceptual Foundations and Empirical Evidence”. Psychological Inquiry. Vol. 15 No. 1 (2004). 1–18.
Viktor E. Frankl. Man’s Search for Meaning. (Boston: Beacon Press, 1985).
