การวิเคราะห์คำแปลบาลีในพระไตรปิฎกภาษาไทย: ประเด็นการปรับอาบัติพระอานนท์

บทคัดย่อ

พระไตรปิฎกภาษาบาลีเป็นแหล่งข้อมูลชั้นปฐมภูมิที่เก็บรวบรวมคำสอนทางพระพุทธศาสนาเอาไว้ นับว่ามีความสำคัญต่อชาวพุทธอย่างยิ่ง ในประเทศที่นับถือพระพุทธศาสนาจะมีการแปลพระไตรปิฎกภาษาบาลีเป็นภาษาท้องถิ่น ทำให้ชาวพุทธในประเทศนั้น ๆ ได้ศึกษาพระพุทธศาสนาจากพระไตรปิฎกโดยตรง แต่ถึงอย่างนั้นการแปลพระไตรปิฎกภาษาบาลีเป็นงานที่ยากและมีปริมาณเนื้อหามาก ทำให้การแปลในบางศัพท์หรือบางประโยคมีโอกาสเกิดข้อผิดพลาดคลาดเคลื่อนได้ ยกตัวอย่างศัพท์ว่า ทุกฺกฏ ในเรื่องการปรับอาบัติพระอานนท์ในคราวทำปฐมสังคายนา พระไตรปิฎกฉบับภาษาไทยส่วนใหญ่แปลโดยใช้ความหมายว่า อาบัติทุกกฏ แต่จากการศึกษาไวยากรณ์บาลีพบว่า ศัพท์ที่เป็นชื่ออาบัติมักจะมาคู่กับศัพท์ อาปตฺติ หรือ อาปชฺชติ เสมอ เพื่อเป็นการบ่งบอกว่านี้คือการกล่าวเพื่อมุ่งอาบัติ ยกเว้นว่าศัพท์ชื่ออาบัตินั้นเป็นปฐมาวิภัติ ทำหน้าที่ในประโยคเป็น วิกติกตฺตา ขยายภิกษุผู้อาบัติ จึงจะมาเดี่ยว ๆ และจากการศึกษาอรรถกถาพบว่า ท่านได้อธิบายไว้อย่างชัดเจนว่า ศัพท์ ทุกฺกฏ ในประโยคนี้หมายถึง การทำไม่ดี การทำเสีย ไม่ใช่หมายถึงอาบัติทุกกฏ เพราะฉะนั้นศัพท์ว่า ทุกฺกฏ ในเรื่องนี้จึงควรแปลโดยใช้ความหมายว่า การทำไม่ดี การทำเสีย และจากการศึกษาพบว่า สาเหตุที่ทำให้การแปลบาลีในพระไตรปิฎกภาษาไทยเกิดความคลาดเคลื่อนมีอย่างน้อย 4 ประการ ได้แก่ 1) ในภาษาบาลีมีศัพท์ที่พ้องรูปหรือพ้องความหมายกัน 2) ภาษาบาลีมีนัยหลากหลาย 3) ได้รับอิทธิพลจากฉบับแปลก่อนหน้า 4) ไม่ได้เทียบเคียงกับคัมภีร์ชั้นรองลงมา