ทิศ 6: การประยุกต์กับแนวคิดระบบและแผนพัฒนา การศึกษาขั้นพื้นฐาน
คำสำคัญ:
ทิศ 6, แนวคิดระบบ, การศึกษาขั้นพื้นฐาน, แผนพัฒนาการศึกษาบทคัดย่อ
บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1. ศึกษาความสัมพันธ์ทางสังคมตามทิศ 6 ในพระพุทธศาสนา 2. บูรณาการทิศ 6 กับแผนพัฒนาการศึกษาขั้นพื้นฐานด้านกระบวนการและหน้าที่ด้วยแนวคิดเชิงระบบ โดยมุ่งศึกษาการนำหลักธรรม คือ ทิศ 6 ซึ่งเป็นหลักธรรมที่เน้นความสัมพันธ์อันดีระหว่างบุคคล 6 ประเภท ประกอบด้วย บิดามารดา ครูอาจารย์ ผู้ปกครอง มิตรสหาย ผู้ที่ต่ำกว่า และพระสงฆ์ มาประยุกต์กับแนวคิดเชิงระบบและแผนพัฒนาการศึกษาขั้นพื้นฐาน เพื่อให้เกิดการศึกษาพัฒนาการเรียนรู้ของผู้เรียน สร้างบุคลากรของชาติให้เป็นคนเก่ง คนดี มีความสุข แก่สังคมอย่างยั่งยืน
ผลการศึกษาพบว่า
1. หลักธรรมทางพระพุทธศาสนาเปรียบเสมือนเข็มทิศนำทางชีวิตของมนุษย์ให้ดำเนินไปในทางที่ถูกต้องและมีความสุขอย่างแท้จริง เป็นเครื่องมือสำคัญในการพัฒนาศักยภาพของมนุษย์ทั้งในด้านการพัฒนาจิตใจ การพัฒนาความสัมพันธ์ของคนในสังคม การพัฒนาปัญญา และการบรรลุความสุขที่แท้จริงอีกด้วย
2. การให้การศึกษาเป็นพื้นฐานของการพัฒนาคนและนำพาสู่การพัฒนาประเทศชาติ แผนพัฒนาการศึกษาขั้นพื้นฐาน (พ.ศ. 2566–2570) ถือเป็นโรดแมปสำคัญในการปฏิรูปและพัฒนาการศึกษาของประเทศไทยให้ก้าวทันต่อการเปลี่ยนแปลงของโลกยุคดิจิทัล และเป็นเครื่องมือที่จะช่วยขับเคลื่อนการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ของประเทศไทยให้มีคุณภาพ มุ่งหวังให้เยาวชนไทยเป็นคนดี คนเก่ง มีความสุข เป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์และจะเป็นกำลังในการพัฒนาประเทศชาติ การนำทิศ 6 ไปประยุกต์ใช้ใน 1) ครอบครัว เป็นการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างพ่อแม่ ลูก และสมาชิกในครอบครัว 2) โรงเรียน เป็นการสร้างบรรยากาศการเรียนรู้ที่เอื้อต่อการพัฒนาเด็ก 3) ในชุมชน เป็นการสร้างความสามัคคีในชุมชน 4) องค์กร เป็นการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างเพื่อนร่วมงาน เมื่อนำมาเชื่อมโยงระหว่างทิศ 6 กับแผนพัฒนาการศึกษาขั้นพื้นฐาน พบว่า ทิศ 6 มีความสอดคล้องและสนับสนุนเป้าหมายของแผนพัฒนาการศึกษาขั้นพื้นฐานหลายประการ ได้แก่ 1) การพัฒนาผู้เรียนให้เป็นพลเมืองดี เน้นการสร้างความสัมพันธ์อันดี การมีเมตตา และการเคารพซึ่งกันและกัน 2) การสร้างความเสมอภาค สอนให้เราให้ความเคารพต่อทุกคน ไม่ว่าจะเป็นผู้ใหญ่ เด็ก หรือผู้ที่มีสถานะแตกต่างกัน 3) การพัฒนาทักษะชีวิต ช่วยพัฒนาทักษะชีวิตต่าง ๆ เช่น การสื่อสาร การแก้ปัญหา การทำงานร่วมกับผู้อื่น และการควบคุมอารมณ์ 4) การส่งเสริมคุณธรรมจริยธรรม เป็นพื้นฐานของการสร้างคนดี มีคุณธรรม จริยธรรม และจิตสำนึกที่ดีต่อสังคม สรุปได้ว่า ทิศ 6 เป็นหลักธรรมที่สำคัญและสามารถนำมาประยุกต์ใช้ได้ในทุกระดับ ตั้งแต่ระดับบุคคล ครอบครัว ชุมชน ไปจนถึงระดับชาติ การส่งเสริมให้คนในสังคมได้เรียนรู้และปฏิบัติตามหลักทิศ 6 จะช่วยสร้างสังคมที่สงบสุข มีความสุข และพัฒนาอย่างยั่งยืน
เอกสารอ้างอิง
กัญญาพัชร เกตุแก้ว, ประพันธ์ ศุภษร, และตวงเพชร สมศรี. “รูปแบบการปลูกจิตสำนึกคุณลักษณะอันพึงประสงค์ด้านวินัยเชิงพุทธบูรณาการสำหรับนักเรียนมัธยมศึกษาตอนปลาย โรงเรียนบรรหารแจ่มใสวิทยา 1”. วารสารมหาจุฬาวิชาการ. ปีที่ 9 ฉบับที่ 3 (กันยายน–ธันวาคม 2565). 18–29.
โกวัฒน์ เทศบุตร. “วิชา 0501703 ภาวะผู้นำทางการศึกษา”. เอกสารประกอบการสอน. คณะศึกษาศาสตร์: มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, 2554.
ข่าวเด็ด 7 สี. สพฐ.พบเด็กไทย อ่านไม่ออก-เขียนไม่ถูก. ออนไลน์. https://news.ch7.com/detail/741470. [13 กันยายน 2567].
เฉลิมลาภ ทองอาจ. ปัญหาอ่านไม่ออก เขียนไม่ได้: แนวทางแก้ไขอย่างเป็นรูปธรรม. ออนไลน์. https://www.gotoknow.org/posts/579593. [13 กันยายน 2567].
ประชุม รอดประเสริฐ. นโยบายและการวางแผน: หลักการและทฤษฎี. กรุงเทพฯ: เนติพงษ์การพิมพ์, 2541.
พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ. 9, ราชบัณฑิต). คำวัด. กรุงเทพฯ: เลี่ยงเชียง, 2548.
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต). ธรรมนูญชีวิต. พิมพ์ครั้งที่ 13. กรุงเทพฯ: สหธรรมิก จำกัด, 2554.
____. พุทธธรรม ฉบับปรับขยาย. พิมพ์ครั้งที่ 43. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์ผลิธัมม์, 2558.
ภาณี รูปสม. “การขัดเกลาทางสังคมของสถานศึกษาก่อนวันเรียนของญี่ปุ่น”. วารสารญี่ปุ่นศึกษา. ฉบับที่ 2. ปทุมธานี: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์รังสิต, 2544.
มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพฯ: มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, 2539.
มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย. พระไตรปิฎกภาษาบาลี ฉบับสยามรัฐ. กรุงเทพฯ: พาณิชศุภผล ถนนสามเพ็ง, 2470.
รัชชัย ขยันทำ. “พุทธจริยศาสตร์: พันธสัญญาที่บุคคลพึงกระทำต่อกันในทิศ 6”. วารสารปรัชญาปริทรรศน์. ปีที่ 23 ฉบับที่ 1 (มกราคม–มิถุนายน 2563). 59–70.
สมภาร พรมทา. พุทธศาสตร์กับปัญหาจริยศาสตร์. กรุงเทพฯ: มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, 2551.
สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน. แผนพัฒนาการศึกษาขั้นพื้นฐาน (พ.ศ. 2566–2570) ของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน. ออนไลน์. https://www.obec.go.th/archives/813787. [15 กันยายน 2567].
สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา. รายงานผลการศึกษาการพัฒนามาตรฐานการศึกษาของต่างประเทศ. นนทบุรี: 21 เซ็นจูรี่ จำกัด, 2559.
____. รายงานการศึกษารูปแบบการจัดการศึกษาปฐมวัยของไทยและต่างประเทศกรณีศึกษาประเทศญี่ปุ่น สิงคโปร์ออสเตรเลีย และนิวซีแลนด์. กรุงเทพฯ: พริกหวานกราฟฟิค จำกัด, 2563.
Novabizz.com. ทฤษฎีระบบ (System Theory). ออนไลน์. https://www.novabizz.com/NovaAce/Intelligence/ทฤษฎีระบบ.htm#google_vignette. [5 กันยายน 2567].
