รูปแบบการยกระดับการดูแลสุขภาพพระสงฆ์โดยเครือข่ายจิตอาสา พระคิลานุปัฏฐากในจังหวัดหนองคาย

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ข้อ คือ 1) เพื่อสำรวจและวิเคราะห์ความต้องการด้านสุขภาพสำหรับพระสงฆ์ในจังหวัดหนองคาย 2) เพื่อพัฒนาองค์ความรู้และเทคนิคการดูแลสุขภาพโดยเครือข่ายจิตอาสาพระคิลานุปัฏฐาก และ 3) เพื่อยกระดับการดูแลสุขภาพพระสงฆ์โดยเครือข่ายจิตอาสาพระคิลานุปัฏฐากในจังหวัดหนองคาย การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงปฏิบัติการภาคสนาม เก็บข้อมูลจากการสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 25 รูป/คน และการสนทนากลุ่ม 10 รูป/คน เครื่องมือที่ใช้คือแบบสัมภาษณ์และแนวทางการสนทนากลุ่ม วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis)

ผลการวิจัยตามวัตถุประสงค์ข้อที่ 1 พบว่า ความต้องการด้านสุขภาพของพระสงฆ์ในหนองคายมีความซับซ้อน ครอบคลุมทั้งพฤติกรรมทางกาย สุขภาพจิต และสภาพแวดล้อมในวัดนอกเหนือจากการรักษาโรค มิติด้านสุขภาพกาย ปัญหาหลักคือกลุ่มโรค NCDs (เช่น เบาหวาน/ความดัน) ซึ่งสัมพันธ์กับพฤติกรรมการฉันภัตตาหารที่ไม่ถูกสุขลักษณะ มิติด้านสุขภาพจิต มีความต้องการการดูแล เนื่องจากความโดดเดี่ยวจากการปลีกวิเวกและความเครียดจากภาระหน้าที่ประจำวัน และมิติด้านสิ่งแวดล้อม ต้องการการจัดการในวัดให้ถูกสุขลักษณะ เช่น ระบบการจัดการขยะ น้ำเสีย และการเข้าถึงน้ำดื่มที่สะอาด

ผลการวิจัยตามวัตถุประสงค์ข้อที่ 2 พบว่า การพัฒนาองค์ความรู้การดูแลสุขภาพที่บูรณาการได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยผสมผสานหลักธรรมทางพุทธศาสนา (เช่น การเจริญสติ/ความพอประมาณ) เข้ากับองค์ความรู้ทางการแพทย์สมัยใหม่ (เช่น การปฐมพยาบาล/เทคโนโลยี) และภูมิปัญญาท้องถิ่น องค์ความรู้เหล่านี้ถูกถ่ายทอดสู่เครือข่ายจิตอาสาพระคิลานุปัฏฐาก เพื่อเป็นแกนกลางในการขับเคลื่อนและสร้างความตระหนักรู้ด้านสุขภาพในหมู่พระสงฆ์

  ผลการวิจัยตามวัตถุประสงค์ข้อที่ 3 พบว่า รูปแบบการดูแลสุขภาพพระสงฆ์คือ “เชิงรุกแบบองค์รวม” เน้นการป้องกันและส่งเสริมสุขภาพ โดยมีเครือข่ายพระคิลานุปัฏฐากเป็นแกนนำหลัก รูปแบบนี้ขับเคลื่อนผ่านความร่วมมือกับทุกภาคส่วน (สาธารณสุข ชุมชน ญาติธรรม และเอกชน) เพื่อสนับสนุนด้านวิชาการ การดูแล และสิ่งแวดล้อม มีการประสานงาน 3 ระดับ ได้แก่ ระดับวัด (ดูแลรายบุคคล), ตำบล (แลกเปลี่ยนเรียนรู้), และ จังหวัด (วางแผน/นโยบาย) เพื่อให้เกิดระบบที่ครอบคลุม