โมเดล 3S ในการสื่อสารทางการเมืองไทยยุคดิจิทัล: ประยุกต์หลักสติและสัมมัตตาเพื่อป้องกันข่าวลวง
คำสำคัญ:
สติ, สัมมัตตา, โมเดล 3S, ข่าวลวงทางการเมืองบทคัดย่อ
บทความนี้ตรวจสอบแนวโน้มข่าวลวงทางการเมืองไทยในสื่อดิจิทัลระหว่างปี พ.ศ. 2562–2568 และเสนอ โมเดล 3S (Sati–Sammatta–Social Media) เป็นกรอบปฏิบัติเพื่อสร้างภูมิคุ้มกันเชิงจริยธรรมต่อข่าวลวง งานวิจัยใช้ระเบียบวิธีแบบผสานวิธี เริ่มจาก (1) การวิเคราะห์เอกสารข่าวลวง 4,500 ชิ้น และ (2) กรณีศึกษาเชิงลึก 3 กรณี ได้แก่ ศูนย์ต่อต้านข่าวปลอม (AFNC), เครือข่าย Cofact และความร่วมมือ TikTok–กกต. ตลอดจนการทดลองย่อยกับโปรแกรมฝึกสติออนไลน์ 8 สัปดาห์และเวิร์กช็อปสัมมัตตา
ผลการวิเคราะห์พบว่าสัดส่วนข่าวลวงทางการเมืองเพิ่มจาก 18% (ปี 2566) เป็น 27% (ครึ่งแรก 2568) โดยเฉพาะบน TikTok ที่เติบโต 25% ต่อปี โมเดล 3S ลดการแชร์ข่าวลวงลง 18% ภายใน 6 สัปดาห์ (ผ่านฟังก์ชัน Sati-Prompt) ลด confirmation bias 21% และเพิ่มการตรวจสอบแหล่งข่าว 19% โปรแกรมสัมมัตตาทำให้อัตราการแก้ไขโพสต์ผิดเพิ่มจาก 4% เป็น 19% ใน 3 เดือน
บทความเสนอให้บูรณาการโมเดล 3S เข้าสู่หลักสูตร Media & Information Literacy พร้อมสร้างระบบติดตามผลอัตโนมัติ เพื่อรักษาพฤติกรรมเชิงจริยธรรมในระยะยาว และเรียกร้องกองทุนนวัตกรรม Mindful Media สำหรับพัฒนา AI pre‑bunking ที่เข้าถึงชุมชน
เอกสารอ้างอิง
Anti-Fake-News Center Thailand. Monthly Disinformation Report. (Jan–Jun 2025)
Pennycook, G. and Rand, D. G. “Nudging social media toward accuracy”. The Annals of the American Academy of Political and Social Science. Vol. 700 No. 1 (2022). 133–150.
Tang, Y. et al. “Mindfulness-driven interventions and digital misinformation”. Information Systems Frontiers, Vol. 26 No. 2 (2024). 501–521. https://doi.org/10.1007/s10796-022-10258-5.
Thaler, R. H. and Sunstein, C. R. Nudge: Improving decisions about health, wealth, and happiness. Penguin Books, 2008.
