วิเคราะห์การปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานของหลวงพ่อเทียน จิตฺตสุโภ
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานที่ปรากฏในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท (2) ศึกษาแนวทางการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานตามแนวทางหลวงพ่อเทียน จิตฺตสุโภ (3) ศึกษาวิเคราะห์แนวทางการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน ในพระพุทธศาสนาของหลวงพ่อเทียน จิตฺตสุโภ การวิจัยเป็นเชิงคุณภาพ โดยศึกษาข้อมูลจากเอกสาร และสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 34 รูป/คน โดยใช้แบบสัมภาษณ์ในการเก็บข้อมูล แล้วใช้การวิเคราะห์เชิงเปรียบเทียบเพื่อหาความสัมพันธ์ระหว่างข้อมูล
ผลการวิจัยพบว่า
- ศึกษาการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานที่ปรากฏในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท พบว่า การเจริญปัญญาเห็นแจ้งในขันธ์ 5 ผ่านสามัญลักษณะ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตาเพื่อคลายความยึดมั่นตัวตน การปฏิบัติแบ่งเป็น 3 วิธี สมถะนำหน้า วิปัสสนามีสมถะนำหน้า และควบคู่กัน สติปัฏฐาน 4 เป็นแนวทางหลัก มหาวิปัสสนา 10 ประการใน วิสุทธิมรรค เน้นพิจารณาความไม่เที่ยง ทุกข์ และอนัตตา ขณิกสมาธิเป็นฐานให้เกิดปัญญาญาณ เพื่อการปล่อยวางและบรรลุวิมุตติ
- ศึกษาแนวทางการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานตามแนวทางหลวงพ่อเทียน จิตฺตสุโภ พบว่า เน้นการเคลื่อนไหวจังหวะมือเพื่อกระตุ้นความรู้สึกตัว ไม่เน้นสมถะหรือนิ่งสงบ ลืมตาปฏิบัติ ไม่บริกรรม เฝ้าดูความคิดโดยไม่ห้าม ใช้สัมปชัญญะและความเพียรต่อเนื่อง ฝึกจิตให้ตื่นโพลง เห็นความคิดอย่างถูกต้องจนดับไปเอง เป็นการอบรมอินทรีย์ พัฒนาปัญญา ถอนอุปาทานในขันธ์ 5 เพื่อความพ้นทุกข์ เจริญสติในทุกอริยาบถ จนเข้าถึงพุทธะภายในและสู่ความเป็นอริยะ
- ศึกษาวิเคราะห์แนวทางการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน ในพระพุทธศาสนาของหลวงพ่อเทียน จิตฺตสุโภ พบว่า เน้นความแตกต่างระหว่าง "การรู้" และ "การเห็น" ความรู้คือการเข้าไปในความคิด แต่การเห็นคือการหลุดออกจากความคิด หากตามเห็นความคิดอย่างต่อเนื่อง จะเกิดการเปลี่ยนแปลงภายในโดยฉับพลัน "การรู้ความคิด" เป็นอวิชชา แต่ผู้มีปัญญาสามารถแยกการรู้และการเห็นออกจากกัน นำไปสู่วิชชาและการดับทุกข์ สมุทัยคือตัวคิด ส่วนมรรคคือการใช้สติจับความคิดทันที ไม่ยึดถือ ปล่อยวางให้ขาดไป นี่คือการเจริญ วิปัสสนาญาณ ซึ่งเป็นปัญญากำจัดกิเลสและนำไปสู่นิพพาน
Article Details
เอกสารอ้างอิง
Bodhi, Bhikkhu. (2019). Mindfulness in Motion: A Study of Dynamic Meditation Techniques in Thai Buddhism. Buddhist Studies Journal, 34(3), 210-235.
เสาวลักษณ์ สุทธิพรโอภาส. (2564). พัฒนาการของมนุษย์ในทัศนะพุทธปรัชญาเถรวาท. วารสารปรัชญาปริทรรศน์, 26(1), 21 – 32.
ประเสริฐ อักษรนันท์. (2563). การเจริญสติในชีวิตประจำวันตามแนวทางของหลวงพ่อเทียน. วารสารพุทธศาสน์ศึกษา, 28(2), 105-125.
ปาริชาต ญาตินิยม สุดใจ และคณะ. (2565). ผลของการฝึกเจริญสติโดยการเคลื่อนไหวต่อความสุข ของพยาบาลวิชาชีพในหอผู้ป่วยอายุรกรรมหญิง โรงพยาบาลชัยภูมิ. วารสารพยาบาลทหารบก, 23(1), 150 – 165.
ผุสดี โตสวัสดิ์. (2562). การบําบัดรักษาโรคด้วยวิธีการปฏิบัติกรรมฐาน. วารสารปรัชญาปริทรรศน์, 24(2), 1 – 15.
พระถวัลย์ โชติโย (หาญไชยนะ). (2561). การศึกษาการเจริญสติปัฏฐาน 4 ตามแนวทางการเคลื่อนไหวของหลวงพ่อคำเขียน สุวณโณ วัดป้าสุคโต อำเภอแก้งคร้อ จังหวัดวัดชัยภูมิ. ใน วิทยานิพนธ์พุทธศาสตรมหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระบัวลี ถีรปสาโท (พมมะทิ). (2563). แนวทางการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานสำนักวัดป่าชำปักแฮด เมืองหาดทรายฟอง นครหลวงเวียงจันทน์ สปป. ลาว. ใน วิทยานิพนธ์พุทธศาสตร์มหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระมหานิพนธ์ มหาธมฺมรกฺขิโต (แสงแก้ว). (2562). การศึกษาเปรียบเทียบแนวทางการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานของหลวงพ่อเทียนกับแนวทางดั้งเดิม. ใน รายงานวิจัย. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระวัศพล ปญฺญาปชฺโต (อัจฉริยปัญญาชน). (2563). การศึกษาแนวทางการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานสาย หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต. ใน วิทยานิพนธ์พุทธศาสตร์มหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระอาจารย์สุชาติ ปัญญาทีโป. (2550). วิถีแห่งการเจริญสติ: สืบทอดแนวทางหลวงพ่อเทียน. เชียงใหม่: สำนักพิมพ์มูลนิธิหลวงพ่อเทียน.
ภิชญาพร อยู่คล้ำ และสุนทร วรหาร. (2565). ศึกษารวบรวมจัดจำแนกเผยแผ่วาทกรรมคำสอนของหลวงปู่ชา สุภัทโท และศิษยานุศิษย์กับการสร้างสรรค์สังคมเพื่อความสงบสุข. วารสารสันติศึกษาปริทรรศน์ มจร, 10(3), 1163 – 1173.
สมาคมวิปัสสนากรรมฐานแห่งประเทศไทย. (2565). ประสบการณ์การปฏิบัติของผู้ที่ฝึกตามแนวทางหลวงพ่อเทียน. รายงานการสัมมนาประจำปี, 1(1), 55-70.
หลวงพ่อเทียน จิตฺตสุโภ. (2528). คู่มือการเจริญสติแบบเคลื่อนไหว. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์ธรรมสภา.
อรวรรณ จิตตเกษม. (2561). ผลกระทบของการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานแบบเคลื่อนไหวต่อสุขภาพจิตและอารมณ์ของผู้สูงอายุ. ใน วิทยานิพนธ์ปริญญาโท. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
