ขบวนการทางสังคม

บทคัดย่อ

ขบวนการทางสังคมเป็นการกระทำการร่วมหมู่ที่มีจุดมุ่งหมาย หรือมีผลเปลี่ยนแปลงสังคมในทางสร้างสรรค์ ประเด็นที่ควรกล่าวถึงในการเคลื่อนไหวทางสังคม คือ กลุ่มผู้เคลื่อนไหวเรียกร้อง มิได้หวังผลประโยชน์เฉพาะกลุ่มอย่างที่เข้าใจผู้ร่วมขบวนการอาจจะมีหรือไม่มีจุดมุ่งหมายที่จะเปลี่ยนแปลงสังคมตั้งแต่เริ่มแรกก็ได้ แต่เมื่อขบวนการแข็งแกร่งมากขึ้น ขยายออกไปหรือมีความยั่งยืน ก็อาจจะเปลี่ยนระบบค่านิยม (values) สถาบัน (institutions) และความสัมพันธ์เชิงอำนาจระหว่างกลุ่มสังคมต่างๆ หรือระหว่างรัฐกับประชาชนได้ ในการศึกษาขบวนการทางสังคมมีความจำเป็นต้องนำขบวนการโต้กลับมาวิเคราะห์ เพราะรัฐบาลแทบทุกประเทศมีขบวนการโต้กลับที่ทรง  ประสิทธิภาพ สังคมโดยผ่านสื่อมวลชนมีขบวนการโต้กลับด้วย เช่น วาทกรรมต่อต้านชาวเขาวาทกรรมต่อต้านชาวสลัม ในประเด็นนี้วรรณกรรมจากลาตินอเมริกามีการวิเคราะห์ที่ลุ่มลึกกว่า เท่าที่ได้วิเคราะห์มาดูจะเป็นเรื่องแนวคิด ทฤษฎีที่เป็นระดับมหภาค (macro) เป็นการมองจากระบบโครงสร้างรวมเสียเป็นเกณฑ์ การศึกษาวิจัย ณ ระดับย่อย (micro) คือศึกษาจากประสบการณ์ของขบวนการระดับย่อยจริง ๆ น่าจะให้ความกระจ่างและแนวคิดใหม่ ๆ เรื่องขบวนการทางสังคมในประเทศไทยได้ดีที่สุด อันเป็นสิ่งสำคัญที่จะนำสู่การคิดทฤษฎีที่สอดคล้อง ทั้งนี้เพราะดังที่กล่าวตั้งแต่ต้น “เนื้อหาทฤษฎีขบวนการเคลื่อนไหวทางสังคมจะต้องได้มาจากเรื่องราวของขบวนการเคลื่อนไหวทางสังคม” การศึกษาทฤษฎีและประสบการณ์จากประเทศอื่นเพียงช่วยให้เราสามารถตั้งคำถามให้ถูกประเด็นขึ้นเท่านั้น