ความเปลี่ยนแปลงตามทรรศนะพุทธปรัชญาเถรวาท

บทคัดย่อ

ในพุทธปรัชญาความเปลี่ยนแปลงเป็นลักษณะที่เสมอเหมือนกันของสรรพสิ่งสรรพสิ่งเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา ไม่มีความสมบูรณ์พร้อมในตัวเอง เกิดจากส่วนประกอบต่าง ๆ มาร่วมกัน มีความสัมพันธ์ อาศัยกันเป็นเหตุเป็นปัจจัยแก่กันและกัน มีอยู่ในรูปของกระแส  การเกิดดับสืบกันต่อไปเรื่อย ๆ ไม่ขาดสาย ความเป็นแปลงนี้เป็นปรากฏการณ์ ซึ่งไม่เกี่ยวกับผู้สร้างหรือเทพเจ้าใด ๆ ทั้งสิ้น เป็นไปตามธรรมดา ถึงกระนั้นก็ไม่ใช่เกิดขึ้นโดยบังเอิญแต่อาศัยเหตุปัจจัยเกิดขึ้น มีระเบียบ กฎเกณฑ์ และทิศทางที่แน่นอน ความเปลี่ยนแปลงในลักษณะนี้เป็นทรรศนะแบบอภิปรัชญา เมื่อมาเกี่ยวข้องสัมพันธ์กับมนุษย์ในด้าน การปฏิบัติจัดเป็นจริยศาสตร์ ความเปลี่ยนแปลงนี้ก่อให้เกิดคุณค่าทางจริยธรรม 2 ประการ คือ 1. เมื่อประสบความเปลี่ยนแปลงมนุษย์ ก็สามารถทำใจได้ เพราะรู้เท่าทันกฎธรรมดา มีจิตเป็นอิสระ ไม่ถูกครอบงำกดดันจากภายนอกและภายใน เป็นคุณค่าด้านจิตใจ และ 2. ก่อให้เกิดความไม่ประมาท เร่งทำกิจที่ควรทำต่อไปให้ดีที่สุดด้วยใจที่เป็นอิสระ เพราะรู้ว่าความเปลี่ยนแปลงนั้นเป็นไปตามเหตุปัจจัย เป็นคุณค่าด้านการทำกิจต่าง ๆ ดังนั้น หนังสือที่นำมาวิจารณ์ในครั้งนี้ชื่อว่า “ความเปลี่ยนแปลงตามทรรศนะพุทธปรัชญาเถรวาท” ของพระศรีศาสนบัณฑิต (สุทัศน์  ติสฺสรวาที/นักการเรียน) จึงจะเป็นแนวทางที่จะช่วยให้พุทธศาสนิกชนและผู้ที่สนใจ ไม่ว่าจะเป็นเชื้อชาติศาสนาใด มีความเข้าใจในหนังสือเล่มนี้ และอำนวยให้เกิดประโยชน์ทางการศึกษาเล่าเรียน เป็นแหล่งค้นคว้าข้อมูลเกี่ยวกับพระพุทธศาสนาและปรัชญาแก่ผู้สนใจสืบไป เป็นการจรรโลงสืบต่อพระพุทธศาสนาเพื่อให้อยู่คู่โลกาไปตราบนานเท่านาน